De AWBZ is één van de zogenoemde volksverzekeringen. Op grond van de AWBZ kan men bijzondere ziektekosten zoals kosten van langdurige opname in ziekenhuis of inrichting vergoed krijgen. Deze worden niet door de zorgverzekering vergoed, en kunt u zelf ook niet ophoesten. De AWBZ geeft recht op verpleging en verzorging in een ziekenhuis vanaf de 366e dag, verpleeghuis, verzorgingshuis, psychiatrische inrichting, verpleeginrichtingen, thuiszorg, revalidatie, etc.
Tot 2003 zijn veel aanvullende regels gemaakt om de AWBZ aan te passen aan veranderende maatschappelijke trends. De regelgeving werd daardoor te complex. Het kabinet hoopt door meer marktwerking te introduceren en zorgkantoren meer inkoopvrijdheid te bieden, verdere premiestijging te voorkomen. In 2003 is daarom een eerste serie wijzigingen doorgevoerd. Per 2007 is de huishoudelijke verzorging overgegaan in de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO).
AWBZ Premie
De AWBZ wordt betaald uit een vast percentage van het inkomen in de eerste en tweede schijf van box 1. Deze AWBZ-premie maakt daarmee deel uit van de premies volksverzekeringen die een onderdeel vormen van de loonheffing. Ook uitkeringsgerechtigden van AOW en Anw moeten de premie betalen. Iedereen die in Nederland inkomen heeft, betaalt premie. Deze premie bedraagt in totaal 12,15% over het inkomen in de eerste twee belastingschijven. Zelfstandigen betalen eenzelfde percentage via de aanslag inkomstenbelasting. In 2008 kwam dit neer op een maximale AWBZ-premie van ongeveer 4.000 euro per jaar per werkende premiebetaler.
In 2009 kostte de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten ongeveer 22 miljard euro. Om de kosten niet uit de hand te laten lopen maakte staatssecretaris Jet Bussemaker in de zomer 2008 bekend de komende periode 800 miljoen euro minder te willen uitgeven aan AWBZ-hulp. Voor de kabinetsperiode 2007 - 2011 is in totaal 2,5 miljard euro uitgetrokken om de stijgende AWBZ-kosten, bestemd voor chronisch zieken, ouderen en gehandicapten, op te vangen. Omgerekend is de AWBZ in 40 jaar tijd 22 keer zo duur geworden. Destijds maakteen er 55.000 mensen gebruik van, nu bijna 600.000! Destijds één op de 227 landgenoten, nu één op de 27!
De AWBZ wordt uitgevoerd door zorgkantoren. Nederland is verdeeld in 32 zorgkantoorregio’s. In elke regio heeft de zorgverzekeraar die in dat gebied de meeste verzekerden heeft, die verantwoordelijkheid.